Slippage (Kayma) Nedir ve Nasıl Önlenir?

Slippage, bir yatırımcının beklediği fiyat ile işlemin gerçekleştiği fiyat arasındaki farkı ifade eden bir terimdir. Bu durum, piyasa oynaklığının yüksek olduğu dönemlerde veya büyük emirlerin düşük likiditeye sahip piyasalarda verilmesiyle ortaya çıkabilir.

Slippage Nasıl Oluşur?

Slippage genellikle şu durumlarda meydana gelir:

• Piyasa Volatilitesi: Hızla değişen piyasa koşullarında fiyatlar ani sıçramalar yapabilir ve emirleriniz beklediğinizden farklı bir fiyattan gerçekleşebilir.
• Likidite Eksikliği: İşlem yapmak istediğiniz fiyat seviyesinde yeterli alıcı veya satıcı olmaması durumunda emirleriniz kayarak daha farklı bir seviyeden gerçekleşebilir.
• Büyük Emirler: Özellikle düşük hacimli piyasalarda büyük emirlerin fiyatı etkileyerek planlanandan farklı seviyelerde gerçekleşmesine neden olması.

Algoritmik Trade Açısından Slippage

Algoritmik trade açısından yukarıdaki kayma nedenlerine ek olarak, robot sinyallerinin hesaplanma yöntemi de slippage’e sebep olabilir. Özellikle saatlik grafikte çalışan bir algoritmada, sinyal hesaplamaları belirli bir zaman aralığında geçici olarak yapılır ve kesin sonuç ancak bir sonraki bar açıldığında netleşir.

Örneğin, saat 12:00 barı 12:00:00’da açılır ve 12:59:59’da tamamlanır. Bu süre içinde algoritma çeşitli geçici hesaplamalar yapar. Ancak, 13:00 barının açılmasıyla birlikte 12:00 barına ait nihai hesaplamalar tamamlanır ve sinyal oluşursa emir tetiklenir.

Bu durum yatırımcı açısından yanıltıcı olabilir. Çünkü işlem raporlarında veya grafiklerde, emirlerin tetiklendiği zaman dilimi genellikle 12:00 olarak gösterilir. Ancak gerçekte emir, 13:00 barının açılmasıyla aktive olmuştur. Bu tür zaman kaymaları, özellikle yüksek frekansta işlem yapan trader’lar için strateji performanslarını yanlış değerlendirmelerine sebep olabilir.

Kayma ve komisyonlar her türlü kârı tüketir… Bir sistem tasarımcısının tedbirli davranmak için bu konuda gerçekçi olması gerekir. Algoritmanın piyasaya girişte en az bir tik kayması ve potansiyel olarak satışta da bir miktar kayma olacağını varsaymalıyız. Ayrıca komisyon oranları da performans hesabına katılmalıdır. Özellikle şu bağlantıda yer alan örnek, kaymanın nasıl bir felakete dönüşebileceğini gözler önüne seriyor:

https://x.com/teknikpiyasa/status/1785758567913386401

Slippage’i Azaltmanın Yolları

Slippage’ten tamamen kaçınmak mümkün olmasa da, etkisini azaltmak için bazı stratejiler uygulanabilir:

1. Limit Emirlerini Kullanmak

Slippage genellikle piyasa emirleri kullanıldığında ortaya çıkar. Bunun önüne geçmek için limit emirleri kullanılabilir. Limit emirleri, yalnızca belirlenen fiyat veya daha iyi bir fiyattan gerçekleşir. Böylece istenmeyen fiyat kaymalarından kaçınılabilir.

Algoritmik trade stratejileri açısından bakıldığında, özellikle spot piyasalarda piyasa emirlerinin kullanılması kaçınılmaz slippage yaratabilir. Ancak vadeli piyasalarda, likiditeyi daha iyi yönetmek için taban ve tavan fiyat seviyelerine emir yazılması yaygın bir stratejidir. Bu sayede algoritma, olası büyük fiyat hareketlerinde bile belirlenen aralıklarda işlem yaparak kontrolü elde tutar.

Algoritmik trade stratejileri oluşturulurken, backtest aşamasında slippage’in hesaba katılması kritik öneme sahiptir. Gerçek piyasa koşullarında işlem maliyetlerini ve fiyat kaymalarını doğru yansıtabilmek için geçmiş verilere dayalı simülasyonlarda makul bir slippage değeri belirlenmeli ve bu faktör sistem performans analizine dahil edilmelidir. Aksi takdirde, teorik olarak kârlı görünen bir strateji, gerçek işlem koşullarında ciddi kayıplara yol açabilir.

2. Piyasa Koşullarını Gözlemlemek

Volatilitenin yüksek olduğu dönemlerde (örneğin ekonomik açıklamalar veya büyük haber olayları sırasında) işlem yapmaktan kaçınmak, slippage riskini azaltabilir. Yüksek volatilite sırasında fiyatlar ani sıçramalar yapabilir ve likidite dalgalı olabilir, bu da emirlerin beklenenden farklı seviyelerde gerçekleşmesine yol açar. Düşük volatilite dönemlerinde ise likidite daha istikrarlı olabilir, bu da işlem maliyetlerini düşürerek slippage etkisini en aza indirebilir. Özellikle algoritmik trade yapan yatırımcılar, stratejilerini oluştururken volatiliteye duyarlı parametreler belirlemeli ve olası kayma etkilerini minimize edecek mekanizmalar geliştirmelidir. Gerçek piyasa koşullarına daha yakın sonuçlar elde edebilmek için, algoritmalarda dinamik volatilite filtreleri kullanmak ve risk yönetimi stratejileri uygulamak oldukça önemlidir.

3. Likiditenin Yüksek Olduğu Saatlerde İşlem Yapmak

Piyasanın en likit olduğu zaman dilimlerinde işlem yapmak, spread’i ve slippage etkisini en aza indirebilir. Örneğin, hisse senedi piyasalarında açılış ve kapanış saatleri genellikle daha hareketlidir, bu nedenle işlem saatlerinizi buna göre planlamak faydalı olabilir.

4. Slippage İçin Önlem Mekanizmaları Kullanmak

Bazı platformlar, aşırı slippage’i önlemek adına güvenlik mekanizmaları sağlar. Örneğin, Coinbase Pro, son işlem fiyatından %2’den daha fazla kayarak gerçekleşecek emirler için bir uyarı sunar. Bu tür araçlar, yanlışlıkla girilen fiyat hatalarına karşı koruma sağlayabilir. Ancak yeni nesil ticaret platformlarının aksine “geleneksel” sayabileceğimiz ve Türk traderlerin mecburiyetten dolayı en çok kullandıkları iki platform olan Matriks ve İdeal platformlarında böyle bir uyarı sistemi yakın vadede mümkün gözükmüyor.

Bu durum, algoritmik trade stratejileri açısından özellikle önemlidir. Çünkü birçok algoritmik işlem stratejisi, belirli fiyat seviyelerindeki emirler üzerinden çalışır ve aşırı slippage, stratejinin başarısını ciddi şekilde etkileyebilir. Özellikle yüksek frekansta işlem yapan sistemlerde, yanlış fiyat seviyelerinden gerçekleşen emirler, stratejinin uzun vadeli performansını bozabilir.

Buna ek olarak, algoritmalar genellikle piyasa emirleri yerine limit emirlerini kullanarak slippage’i minimize etmeye çalışır. Ancak vadeli piyasalarda, özellikle aşırı volatil dönemlerde, taban ve tavan fiyatlara emir yazılması bir zorunluluk haline gelebilir. Algoritmik strateji oluşturulurken, backtest sırasında bu tür fiyat kaymalarının etkisi mutlaka hesaplamaya dahil edilmelidir. Aksi takdirde, teorik olarak başarılı görünen bir sistem, gerçek piyasa koşullarında beklenmeyen zararlarla karşılaşabilir.

Slippage’in Stratejiye Etkisi

Slippage’in etkisini anlamak için bazı temel noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Scalping Stratejileri: Çok kısa vadeli işlemlerde her bir fiyat hareketi önemli olduğu için slippage’in düşük olması gerekir (yaklaşık %0.1).
• Uzun Vadeli Stratejiler: Daha büyük fiyat hareketleri hedeflendiği için slippage’in etkisi daha az olabilir (%0.5 ila %1 arası kabul edilebilir seviyeler olabilir).
• Opsiyon Stratejileri: Opsiyon piyasaları gibi yüksek likiditeli piyasalarda genellikle %0.1 – %0.5 arasında slippage öngörülse de, volatilite arttığında bu oran %1’e kadar çıkabilir.

Slippage ve Bilgi Doğruluğu

Tarihte birçok büyük yatırımcı slippage’in etkilerini deneyimlemiştir. Jesse Livermore’un şu sözleri oldukça önemlidir:

Ticker ekranı beni piyasanın çok gerisinde bırakarak alt etti. Daha önce bana kazanç sağlayan fiyat hareketlerini okumak bu sefer bana zarar verdi. Tape’te gördüğüm fiyatlar ile gerçek fiyatlar arasındaki fark beni yanıltarak kaybetmeme neden oldu.*

*(Burada bahsedilen ‘Tape’, geleneksel olarak işlem defteri (order book) ve işlem akışı (time and sales) verilerini içeren bir sistemdir.)

Bu, slippage’in sadece bir emir kayması sorunu olmadığını, aynı zamanda fiyat verilerinin doğruluğunun da kritik olduğunu gösterir. Özellikle günlük alım satım yapanlar için, ekranlarınızdaki verilerin doğruluğu ve emirlerinize yansıyan slippage oranı başarı ile başarısızlık arasındaki farkı belirleyebilir.

Sonuç

Slippage, yatırımcıların kaçınamayacağı ancak doğru stratejilerle yönetebileceği bir durumdur. Fiyat kaymalarını minimize etmek için limit emirleri kullanmak, piyasanın en likit olduğu saatlerde işlem yapmak ve volatil dönemlerde dikkatli olmak kritik öneme sahiptir. Algoritmik trade yapan yatırımcılar için, özellikle yüksek frekansta işlem stratejileri geliştirenler açısından slippage yönetimi büyük önem taşır. Geriye dönük testlerde (backtest) slippage faktörünü hesaba katmamak, stratejinin gerçek piyasa koşullarında beklenmedik sonuçlar vermesine neden olabilir.

Özellikle yüksek volatilite dönemlerinde, fiyat hareketlerinin öngörülemezliği nedeniyle kaymaların etkisi dramatik şekilde artabilir. Büyük ölçekli işlemler ve ani piyasa değişimleri, algoritmik sistemlerin performansını doğrudan etkileyebilir. Yatırımcıların ve strateji geliştiricilerin bu tür risklere karşı önlem alması gerekmektedir. Örneğin, vadeli piyasalarda taban ve tavan fiyat aralıklarında emir yazmak, aşırı slippage etkisini azaltabilir. Ancak piyasa emirleriyle işlem yapan sistemler için bu risk kaçınılmaz hale gelebilir. Bu konu hakkında algoritmik trade açısından daha fazla detay vermeye devam edeceğiz.